Stara Przepompownia
Dodano: 29 grudnia 2009
W dolinie rzeki Wisły wśród kilku mniejszych dolin na wyróżnienie zasługuje dolina Sartowice- Nowe, położona w północnej części województwa Kujawsko-Pomorskiego i granicząca z woj. Pomorskim
Głównym ciekiem tej doliny jest rzeka Mątawa o długości 57 km i zlewni 460,3 km2. Źródła rzeki Mątawy znajdują się w okolicy Jeziora Mątasek (woj. pomorskie) na poziomie ok. 80 m n.p.m., a ujście w miejscowości Kończyce (woj. kuj-pomorskie) na rzędnej 12,0 m n.p.m. Cała dolina rzeki Mątawy chroniona jest wałem przeciwpowodziowym od Nowego do Sartowic o długości 31,8 km. Wał jest wzniesiony nad obszar chroniony od 3,5 do 7,1 m, miejscami do 9,2 m. Ważnym obiektem o charakterze przeciwpowodziowym dla tej doliny oprócz opisanego wału p. powodziowego była śluza wałowa wraz ze starą pompownią położoną w miejscowości Kończyce. Obiekty te oddane zostały do eksploatacji na początku XX wieku i obecnie chronią przed powodzią.
W terenie zagrożonym znajduje się:
grunty orne- 5740 ha,
użytki zielone – 2600 ha ,
zabudowania i ogrody przydomowe-200 ha ,
inne (wody, nieużytki, drogi, sady) – 997 ha,
zabudowania gospodarskie – 681 szt.,
budynki użyteczności publicznej – 34 szt.,
namioty foliowe -490 szt.,
ogrodnictwo szklarniowe-15 szt.
drogi utwardzone – 69 km.
Dolina rzeki Mątawy od początku osadnictwa na tych ziemiach była zawsze miejscem walki z żywiołem rzeki. Rozwój osadnictwa rozpoczął się na wiele lat przed sprowadzeniem na te ziemie Zakonu Krzyżackiego. Ze starych kronik wynika ,że już w 1410 roku udzielono pożyczki w wysokości 200 marek przez Krzyżackiego Zarządcę dóbr „Żuławom Mątawskim” na naprawę przerwanego wału. W XVI wieku w dolinie zostają osadzeni Holendrzy (holendry, Mennonici), którzy ją intensywnie meliorują i odbudowują obwałowanie .
Niskie wały powodowały częste zalewanie doliny nanosząc żyzne namuły. Domostwa były budowane w owym czasie na sztucznie formowanych pagórkach, które jednak nie zapewniały ochrony przed wielką wodą. Niebezpieczne i szkodliwe były przerwania wałów, które powodowały nanoszenie w dolinę olbrzymich mas piasku. Przerwania zdarzały się jednak bardzo często, co odnotowują kroniki.
W XVI wieku było1 przerwanie, w XVII wieku 3 przerwania, w XVIII wieku 5 przerwań,w XIX wieku 9 przerwań wału,Doprowadza to do utworzenia w 1854 roku przymusowego Związku Wałowego obejmującego całą dolinę dolnej Wisły. W roku 1888 wielka powódź wiosenna zalewa dolinę i powoduje zabagnienie w okolicy Mątaw. W związku z tym w 1890 roku zainstalowano pompy nad rzeką Mątawą, między Trylem, a Mątawami .Nie spełniły one jednak swojego zadania co doprowadziło do budowy pompowni Kończyce, która od 1910 roku przez kilkadziesiąt lat przepompowywała wodę z Mątawy do Wisły, przy wysokich jej stanach odwadniając polder o powierzchni około 9200 ha .
Oddana do eksploatacji w 1910 roku pompownia wyposażona była w trzy agregaty pompowe, napędzane maszynami parowymi. Pompownia ta do 1977 roku pracowała przy niezmienionej konstrukcji i napędzie. W pompowni zatrudnionych było stale 2 operatorów, a w trakcie pompowania pracowało dodatkowo 2 pracowników do każdego pieca. Maksymalnie zatrudnionych było 7-8 osób. Węgiel dowożono l ze Śląska do Nowego koleją, a następnie transportem samochodowym, ciągnikowym i konnym do stacji pomp w Kończycach. I tak na przykład : w roku 1968 zużyto 444 tony węgla, w roku 1969 -205 ton węgla, natomiast w roku 1970 aż 1493 tony węgla,
Mimo prowadzonej działalności konserwacyjno-remontowej (lata od 1962 z przerwami do 1984) stan techniczny tej pompowni z biegiem czasu ulegał stałemu pogarszaniu. Mając to na uwadze administrator tego obiektu podejmował działania związane z budową nowej przepompowni. Już w 1980 roku opracowano studium generalne melioracji dla całej Doliny Mątawy, a w 1982 roku podjęto proces przygotowania inwestycji budowy nowej pompowni Kończyce. Trwały prace nad wariantami, różnymi koncepcjami i rozwiązaniami technicznymi pompowni. We wszystkich wariantach projektowana pompownia miała być wyposażona w pięć pomp śmigłowych o wydatku maksymalnym 3,11 m3/sek. Moc jednego agregatu 300 KW. Ogólna moc zainstalowania pomp -1500 KW. Pompowanie tego typu wymagało budowy dużej, kosztownej infrastruktury (blok pomp, trójkondygnacyjna hala, itp.) Na podstawie analiz światowych osiągnięć w produkcji agregatów pompowych o dużych wydajnościach i w nowej sytuacji gospodarczej Biuro Projektów i Doradztwa Technicznego Hydroprojekt w Gdańsku zaproponowało zmianę pomp w wykonaniu wałowym na pompy zatapialne. Zmiany te miały na celu radykalne zmniejszenie kosztów inwestycji i kosztów eksploatacji pompowni.W nowym rozwiązaniu wariantowym, zastosowano trzy pompy śmigłowe ITT FLYGT AB ze Szwecji o łącznym wydatku 15,5 m3/sek i mocy zainstalowanej 1020 KW. Te nowoczesne w konstrukcji pompy nie wymagają zabudowy halowej i montowane są w stalowych kolumnach pompowych umieszczonych w prostej konstrukcyjnej komorze żelbetowej.
Do wyboru jednego z opracowanych wariantów opracowano szczegółową analizę techniczno-ekonomiczną dwóch wariantów, jednego z rozwiązaniem tradycyjnymi drugiego z zastosowaniem pomp zatapialnych.
Przeprowadzona analiza dowiodła, że, w rozwiązaniu wg. wariantu z zastosowaniem pomp zatapialnych koszt inwestycji jest niższy o 21,2 % od kosztu inwestycji wg. wariantu z zastosowaniem pomp tradycyjnych. Roczne koszty eksploatacji dla wariantu z pompami zatapialnymi stanowią ok. 55 % w stosunku do wariantu drugiego.
Charakterystyka techniczna nowej pompowni w Kończycach
Część budowlana stacji pomp składa się z następujących elementów:
– doki: ujęcia wody i podmostowy,
– blok pompowni, stanowi główną sekcję pompowni mieszczącą trzy komory czerpne, przedzielone filarami
działowymi, światło konstrukcji wynosi 11,6 m, światło pojedynczej komory 3,2 m, szerokość filarów
działowych 1,0 m,
– rurociągi tłoczne; z rur stalowych, trasa rurociągu składa się z odcinka napowietrznego i podziemnego,
– obudowa agregatów pompowych: stanowią ją pionowe rury kolumny stalowe o średnicy 1600 mm, dolny
przekrój kolumny usytuowany jest na poziomie 11,0 m.n.p.m.,
– wylot rurociągów tłocznych posadowiony został bezpośrednio na podłożu, stanowiącym nasyp korpusu
wału przeciwpowodziowego,
– pompy; trzy zatapialne agregaty pompowe produkcji szwedzkiej o mocy P= 365 KW. zasilane
napięciem U=660 V.
Każdy agregat pompowy wyposażony jest w wewnętrzny system monitoringu nadzorujący temperatury :silnika, oraz innych urządzeń, masa agregatu 7500 kg. Oprócz wyżej wymienionych obiektów w skład zrealizowanegoprzedsięwzięcia „Pompownia Kończyce” wchodzą:
– kanały: doprowadzający i odprowadzający, budynek rozdzielni i nastawni, linie energetyczne, place i drogi dojazdowe,
Pompownia może pracować przy sterowaniu ręcznym i automatycznym w oparciu o programowalny sterownik mikroprocesorowy analizujący poziom wody w Wiśle i na obszarze chronionym. W układzie automatycznym pompownia ma opracowane programy sterowania :dla okresu wegetacyjnego, dla okresu przedwegetacyjnego i „powodziowy”, Cały przebieg pracy pompowni uwidoczniony jest na ekranie monitora i jest udokumentowany trwałymi zapisami.
Realizację tej inwestycji inwestor podjął w latach 1993-1995 w dwóch etapach.
Pierwszy etap obejmował wykonanie robót przygotowawczych (m.in. wykonania wodociągu, dróg dojazdowych, technologicznych, obiektów zaplecza, itp.
Roboty te rozpoczęto w sierpniu 1993 roku, a zakończono w maju 1994 roku.
Drugi etap robót obejmował wykonanie następujących obiektów: wykop budowlany pompowni, jego odwodnienie, wykopy wylotu, jego odwodnienie,rurociągi tłoczne, stacja pomp, regulacje rzeki Mątawy i kanały, drogi wewnętrzne ,place, most drogowy, zewnętrzne sieci wodociągowe i kanalizacyjne, budynek rozdzielni i nastawni, zagospodarowanie terenu.Roboty na tym obiekcie zostały zakończone pod koniec 1995 roku.
Inwestycja sprawdziła się, pozwala na to, że jej mieszkańcy w dolinie czują się w miarę bezpieczni.
Istnieje możliwość zwiedzania starej przepompowni.
Kontakt Urząd Gminy w Nowem 052 33 37 250 052 33 37 250 – Pan Tomasz Stefaniak.
Wykorzystano materiały autorstwa mgr inż. Mariana Złonkiewicza