19 lutego 1945 roku zakończyła się niemiecka okupacja Nowego

Dodano: 19 lutego 2019

19 lutego 1945 roku zakończyła się niemiecka okupacja Nowego, która odcisnęła straszne piętno w naszej lokalnej społeczności. W związku z przygotowywaną ofensywą wojsk radzieckich i polskich armia niemiecka rozpoczęła opracowywanie planów ewakuacyjnych oraz budowę umocnień polowych. Około 20–21 stycznia 1945 roku władze niemieckie zarządziły ewakuację miasta. W styczniu przez Nowe przemieszczały się kolumny więźniarek prawdopodobnie z obozu koncentracyjnego w Stutthofie .

Na przełomie stycznia–marca 1945 roku walki na Pomorzu toczyły wojska 2. Frontu Białoruskiego marszałka Konstantego Rokossowskiego. Według danych na 14 stycznia 1945 roku w skład Frontu Białoruskiego wchodziło siedem armii oraz 5 armia pancerna, 4 armia lotnicza, dwa korpusy pancerne, 8 korpus zmechanizowany i 3 korpus kawalerii, około 16 tysięcy dział, 1178 czołgów, 1647 samolotów.  Walki na obszarze powiatu świeckiego prowadziła 2. Armia Uderzeniowa gen. I. Fediuninskiego, która wchodziła w skład 2. Frontu Białoruskiego. W dniu 27 stycznia 1945 roku Rosjanie sforsowali Wisłę i w oparciu o  zdobyte na bazie pierwszych miejscowości zdobytych po lewobrzeżnej stronie Wisły utworzyły przyczółek do dalszych działań. Broniące tego rejonu oddziały niemieckie 23. Korpusu i 27. Korpusu 2. Armii gen. Waltera-Otto Weissa  stawiały wszędzie tak zacięty opór, że natarcie jednostek radzieckich rozwijało się bardzo wolno. W dniach 10–12 lutego 1945 roku zdobyto Świecie nad Wisłą, gdzie podczas walk zginęło około 700–800 żołnierzy polskich i radzieckich. Kilka dni później w wyniku podjętych dalszych działań zaczepnych zajęto w dniu 19 lutego 1945 roku Nowe. Podczas walk o miasto i okoliczne miejscowości zginęło 657 żołnierzy radzieckich. Duże straty poniosły wojska niemieckie, które straciły około 300 żołnierzy, którzy zostali pochowani na cmentarzu ewangelickim w Nowem .  Miasto zostało w znacznej części zniszczone.

Latem 1945 roku zaczęto zbierać środki finansowe na urządzenie zbiorowej mogiły dla poległych żołnierzy radzieckich walczących o miasto i okoliczne miejscowości. Wcześniej, ze względu na działania frontowe, poległych żołnierzy pochowano na ponad 40 prowizorycznych cmentarzach.   Ekshumacje trwały do 1949 roku aż  wszystkie zwłoki żołnierzy przeniesiono na cmentarz w Nowem .

Na zdjęciach znajduje się  obelisk na cmentarzu, zniszczenia wojenne Nowego oraz tablica pamiątkowa poległego żołnierza.

Za: Krzysztof Halicki, Nowe nad Wisłą w latach 1945–1989, Nowe – dzieje starego miasta. Nowe -Gdynia 2016.