W styczniu 1920 roku Nowe powróciło do Polski

Dodano: 24 stycznia 2023

W trzeciej dekadzie stycznia 1920 roku rozpoczęły się przygotowania związane z   powrotem  Nowego do Polski. 21 stycznia 1920 roku Rada Miasta Nowego przemianowała niemieckie nazwy ulic na polskie. Komisje zdawczo odbiorcze rozpoczęły przekazywanie dokumentacji urzędowej.  Pierwszym polskim komisarycznym burmistrzem Nowego został Wacław Korzeniewski. Mieszkańcom pozostało  oczekiwanie  na faktyczne przejęcie miasta przez nadciągające wojsko co nastąpiło 25 stycznia 1920 roku.   „Gazeta wspólna wydawnictw poznańskich” z 30 stycznia 1920 roku tak opisała ten moment:   „Droga do Nowego udekorowana, co chwila mijamy domy i chaty przyozdobione girlandami i sztandarami, wreszcie widzimy na wzgórzu pięknie nad Wisłą położone Nowe z dwoma wieżycami kościelnymi. U wylotu czekają już na przybycie wojska tłumy ludzi z delegacjami na czele. Wzgórze wokół pełne wyglądających w najwyższym oczekiwaniu. W mieście jest już patrol konny „krechowiaków” podbijający chwacką postawą i szykiem serduszka niewieście. Niebawem wojsko się zbliża. Na przedzie generał Gąsiecki ze szefem sztabu Bobkowskim i brygadierem strzelców kresowych (hallerczyków) pułkownik Osokiwski przybyli automobilem, potem sztab pułku strzelców kresowych, a potem las bagnetów błękitnych hallerczyków. Powitał u rogatki grudziądzkiej wkraczające wojsko przewodniczący Powiatowej Rady Ludowej pan Wacław Korzeniewski symbolem gościnności polskiej, chlebem i solą, oraz podniosłą przemową dającą wyraz uczuciom radości i szczęścia, że godzina oswobodzenia nadeszła. – Okrzyk na cześć generała i wojska podchwytują tłumy entuzjastycznie. Po odśpiewaniu „Boże coś Polskę” wkraczają wojska i delegacje w strojne ulice miasta, polskością serdeczną tchnące i wśród entuzjazmu widzów docierają do rynku. Tu oczekują Towarzystwa ze sztandarami, a więc panie z Czerwonego Krzyża, Towarzystwo Ludowe, Towarzystwo Przemysłowe, „Harmonja”, cech rzeźnicki itd. Wojsko budzące powszechny podziw i entuzjazm ustawia się w czworobok poczem ks. prob. Bartkowski w pięknem przemówieniu wita generała i wojsko. Wznosi okrzyk na cześć Ojczyzny. Wojsko prezentuje broń, muzyka gra „Jeszcze Polska nie zginęła” a tysięczne tłumy wtórują pieśń. Następnie jędrnie, dumnie po żołniersku przemówił generał Gąsiecki dziękując za powitanie i ślubując imieniem wojska, że żołnierz polski do ostatniej kropli krwi będzie bronić Pomorza. Kończy okrzykiem na cześć Nowego. Podczas gdy wojska zbierają się do wymarszu na kwatery zbliża się do generała delegacja niemieckiej Rady miejscowej z przewodniczącym Sionskim i w imieniu Niemców wita generała. Następują prezentacje delegacji poczem pan generał długo i serdecznie rozmawiał z obywatelami wszystkich warstw zadzierzgając serdeczniejsze węzły wśród wojskiem a ludnością. Wkrótce potem wkroczył do miasta pułk krechowieckich ułanów budząc zachwyt niebywały. Wieczorem odbył się bankiet w Białym Orle oraz pochód z pochodniami. Nie mogąc dłużej się zatrzymywać wracamy w ślad za generałem do Grudziądza, pełni miłego obrazu jaki zostawiło w nas Nowe w dniu powrotu na łono Macierzy.”

Cytat za publikacją Wojciecha Kościńskiego, Nowe nad Wisłą dziennikarskim piórem, Gdynia 2021, s. 61-62.